Zespół Aspergera u dorosłych

Na zaburzenie to cierpiał m.in. Robin Williams, a z żyjących Leo Messi, Tim Bur ton i Anthony Hopkins. Utrudnia ono życie i sprawia, że człowiek bywa zagubiony, zwłaszcza w kontaktach międzyludzkich. Czym jest zespół Aspergera u dorosłych? Jak się objawia? W tym tekście przybliżamy to zagadnienie.

View this post on Instagram

A post shared by Robin Williams (@robinwilliams) on Aug 16, 2019 at 9:24am PDT

View this post on Instagram

A post shared by Anthony Hopkins (@anthonyhopkins) on Nov 16, 2019 at 8:37am PST

View this post on Instagram

A post shared by Leo Messi (@leomessi) on Aug 8, 2020 at 3:02pm PDT

Dorośli z zespołem Aspergera często uważani są za dziwaków – nie patrzą w oczy podczas rozmowy, stronią od ludzi, nie rozumieją żartów. Nie mają wielu przyjaciół, a otoczeniu wydają się wyniośli i niedostępni. Podczas rozmowy skupiają się na temacie, nie potrafią wysyłać sygnałów świadczących o zainteresowaniu drugim człowiekiem – nie potakują, nie zadają pytań. Są to jednak osoby całkowicie sprawne intelektualnie i prawidłowo rozumujące.

Co to jest zespół Aspergera?

Zaburzenie po raz pierwszy zostało opisane w 1944 r. przez Hansa Aspergera, lekarza pediatrę. Badał on grupę dzieci, które pomimo rozwiniętych zdolności poznawczych, miały problemy w kontaktach społecznych. Najprawdopodobniej choroba uwarunkowana jest genetycznie i wiąże się z uszkodzeniami układu nerwowego, a ryzyko jej wystąpienia rośnie, jeśli ojciec dziecka ma więcej niż 40 lat. Asperger to łagodne zaburzenie mieszczące się w spektrum autyzmu, zwane czasem autyzmem inteligentnym. Upośledzeniu ulegają przede wszystkim umiejętności społeczne – nawiązywania i podtrzymywania kontaktów oraz relacji międzyludzkich. Wywołuje także trudności z dostosowaniem się do norm społecznych.

Dorosłym ludziom żyjącym z zespołem Aspergera trudno jest żyć wśród ludzi – rozumienie tego, jak tworzy się relacje i poznanie emocji wymaga od nich dużo więcej wysiłku niż od zwykłego człowieka. Koszty emocjonalne objawiają się trudnościami z koncentracją i ze snem, nadpobudliwością, zaburzeniami lękowymi i depresją. I właśnie z takimi problemami dorośli trafiają do gabinetów terapeutów.

Objawy zespołu Aspergera u dorosłych

Zespół Aspergera diagnozuje się najczęściej u dzieci w wieku pomiędzy 8 a 11 lat. Istnieje jednak zestaw charakterystycznych zachowań, na podstawie których można przypuszczać, że zespół Aspergera występuje także u osoby dorosłej. Jeśli:

• masz problemy z rozumieniem zachowań i emocji innych ludzi,
• czujesz potrzebę izolowania się od kontaktów społecznych,
• nie wiesz, jak podtrzymywać rozmowę,
• nie potrafisz utrzymać relacji na dłużej,
• nie odnajdujesz się w pracy w grupie,
• drażnią cię zapachy, dźwięki, zwłaszcza hałasy, a także dotyk,
• masz problemy z wyrażaniem własnych emocji,
• twój ton i moc głosu bywają nieadekwatne do sytuacji,
• nie rozumiesz żartów, sarkazmu i ironii, metafor,
• masz trudności z wczuciem się w cudzy punkt widzenia lub całkowicie nie możesz zrozumieć położenia i odczuć innych osób,
• masz problemy z wykonywaniem prac manualnych, wymagających skupienia,
• trudno jest ci zaakceptować zmiany,
• cierpisz z powodu zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych (np. wielokrotnie sprawdzasz, czy kran jest zakręcony, wracasz, by upewnić się, że drzwi są poprawnie zamknięte),
• masz nietypowe zainteresowania i koncentrujesz się na wybranej dziedzinie

to z dużym prawdopodobieństwem można przypuszczać, że cierpisz na zespół Aspergera. Trudniej jest zdiagnozować go u dorosłych niż u dzieci. Jest tak dlatego, że dorosły przez obserwowanie i naśladowanie zdążył przystosować się do życia w społeczeństwie i nauczył się wielu reakcji, nawet na niezrozumiałe zachowania ludzi i ich emocje. Niektóre jednak typowe objawy zostają z chorym do końca życia. Należy do nich m.in. obsesyjne zainteresowanie konkretną dziedziną wiedzy.

Niestety brak rozumienia emocji i upośledzenie niektórych funkcji społecznych i emocjonalnych może u osób z zespołem Aspergera niekiedy prowadzić do wycofania, stresu, a nawet depresji i zachowań agresywnych. By postawić diagnozę, potrzebna jest opinia psychiatry i psychologa. Stawia ją kilku niezależnych specjalistów, opiera się ona na wywiadzie lekarskim. Jeśli charakterystyczne dla zaburzenia zachowania występowały już w dzieciństwie, to prawdopodobieństwo diagnozy ZA wzrasta. Jeśli zachowania pojawiły się dopiero w dorosłości, przyczyną mogą być traumatyczne doświadczenia, zaburzenia nerwicowe lub depresja.

Zespół Aspergera u dorosłych – test predyspozycji

Można samodzielnie sprawdzić, czy posiadasz cechy ZA. W internecie dla młodzieży i dorosłych dostępny jest test AQ, stworzony przez Simona Baron-Cohena oraz Centrum Badań nad Autyzmem w Cambridge. Oczywiście jego wynik nie jest miarodajny i może być jedynie pomocą we wstępnym rozpoznaniu choroby, a właściwą i ostateczną diagnozę może postawić tylko lekarz.

Jak leczyć zespół Aspergera?

Choroba jest nieuleczalna. Jednak dzięki terapii indywidualnej i grupowej można osobę dotkniętą zespołem Aspergera nauczyć właściwych zachowań społecznych. Dobre efekty przynosi terapia behawioralna z systemem nagród, dzięki którym chory szybko przyswaja nowe zachowania. Młodszym chorym pomaga TUS – trening umiejętności społecznych, w którym dzięki odgrywanym scenkom ludzie uczą się np. jak zawierać nowe znajomości, wyrażać opinie, a także nie zgadzać się i krytykować. Rezultaty leczące przynosi też terapia behawioralna-poznawcza, która podkreśla wpływ myśli człowieka na jego zachowanie i uczy, czym są emocje i dlaczego to one wpływają na konkretne zachowania.

Autorka: Agnieszka Jastrzębska