Data publikacji: Środa, 09.02.2022

Kortyzol: czym jest i jak wpływa na organizm?

Hormon stresu. Twój organizm rejestruje jego wzrost w sytuacjach stresowych. W ten sposób ciało przygotowuje się do działania. Jednak stale utrzymujący się poziom tego hormonu jest niekorzystny dla człowieka. Mowa o hormonie, który nazywa się kortyzol. Czym jest i jak wpływa na organizm? Dowiesz się z naszego artykułu.

Kortyzol – co to?

Kortyzol (hydrokortyzol, hormon glikokortykosteroidowy) produkują nadnercza, a jego ilość uzależniona jest od pracy przysadki mózgowej, a dokładnie od hormonu adrenokortykotropowego. To on reguluje właściwe stężenie kortyzolu. Kiedy organizm człowieka spotyka się z silnym stresem (głód, wysiłek fizyczny, przeciążenie intelektualne), poziom kortyzolu też rośnie. A to zjawisko skutkuje podwyższeniem stężenia glukozy we krwi. Więcej glukozy to znak dla ciała, żeby rozpoczynać intensywne zadania w celu spożytkowania nadmiaru wyprodukowanej energii. Hormon kortyzol ma jeszcze jedno zadanie – pobudza inne hormony – noradrenalinę i adrenalinę.

Kortyzol norma – jaka jest dla dorosłego?

Normy kortyzolu są następujące – kortyzol w surowicy wynosi:

w godzinach porannych – od 138 do 690 nmol/l (5-25 µg/dl),
w godzinach wieczornych – połowę mniej niż rankiem.

Kortyzol podwyższony może sugerować, że człowiek zmaga się z wieloma chorobami i dolegliwościami, takimi jak: depresja, anoreksja, guz nadnerczy, nowotwór płuc, gruczolak przysadki. Kortyzol – hormon stresu – ma taką nazwę, bo wyrzut kortyzolu jest wynikową nagłego oraz przewlekłego stresu, a także wzmożonego wysiłku przed badaniem jego ilości.

Zbyt niski poziom kortyzolu skutkuje złym samopoczuciem, ogólnym osłabieniem i zmęczeniem. W takim układzie zależność „kortyzol a tycie” uwidacznia się w postaci utraty masy ciała człowieka. Niskie stężenie kortyzolu może być oznaką na przykład niedoczynności tarczycy i/lub przysadki mózgowej albo wrodzonego przerostu nadnerczy.

Kortyzol a tarczyca – czyli dlaczego się tak denerwuję?

Hormony wytwarzane przed nadnercza (kortyzol, adrenalina, noradrenalina) oddziałują na tarczycę. W przypadku niewystarczającego działania nadnerczy występują więc kłopoty z tarczycą. Dzieje się tak dlatego, że kortyzol jest niezbędny do prawidłowej konwersji hormonu T4 do T3.

Przeczytaj także: Jak radzić sobie ze stresem? Poznaj 5 sposobów na stres

Jest jeszcze coś, co koniecznie musisz wiedzieć, jeśli śledzisz temat „kortyzol a tarczyca”. To fakt, że niski poziom kortyzolu może powodować hiperglikemię, czyli za wysoki poziom cukru we krwi. Osoby z niedoczynnością tarczycy często cierpią więc na otyłość, mają wysokie ciśnienie krwi oraz zbyt wysoki poziom cholesterolu i trójglicerydów.

Kortyzol – jak obniżyć?

Znanych jest kilka skutecznych sposobów, by obniżyć kortyzol. Wysoki poziom hormonu stresu zredukujesz, stosując następujące metody:

1. Unikaj stresorów – czyli czynników denerwujących. Ogranicz spotkania, w czasie których bardzo się denerwujesz. Poświęć więcej czasu na planowanie działań, by uniknąć rozczarowań. Zrezygnuj z kontaktów z ludźmi, którzy „podnoszą ciśnienie”.

2. Ćwicz techniki relaksacji – modlitwa, medytacja, joga – one pozwalają na uspokojenie organizmu po to, by opadł z niego stres. Te systemy wyciszenia pomagają patrzeć z dystansem na problemy. Pozwala przygotować ciało i umysł do zmagania się z trudnymi sytuacjami, bo wzmacnia psychikę człowieka.

3. Zmień intensywną aktywność fizyczną na spokojne sporty – jeśli trenujesz boks, rozpocznij przygodę z nordic walking, a jeśli uprawiasz biegi, zacznij ćwiczyć pływanie.

4. Stosuj zioła uspokajające – ale koniecznie upewni się, czy współgrają one z lekami, które zażywasz na stałe.

5. Unormuj poziom cukru we krwi – twoim sprzymierzeńcem będzie dieta niskowęglowodanowa.

6, Zadbaj o dobry sen – zacznij spać w pomieszczeniu całkowicie zaciemnionym. Gaś wszelkie źródła światła – diody od telewizora, ładowarek, monitorów. Nie oglądaj telewizji przynajmniej na godzinę przed snem. Nie pracuj na laptopie późnym wieczorem, nie graj na konsoli, nie spędzaj czasu przed ekranem telefonu – także przynajmniej na godzinę przed zaśnięciem. Zainwestuj w rolety zaciemniające na wszystkie okna sypialni. Odpoczniesz wtedy znacznie lepiej, a twoje ciało i psychika będą efektywniej działać w obronie ciebie przed stresem, który powoduje wyrzut kortyzolu.

Kortyzol versus odchudzanie i dieta

Stresujesz się. Podjadasz wtedy czy głodujesz? Wiele osób na stres reaguje tak, że zwiększa ilości spożywanych posiłków oraz przekąsek. Już sama chęć na zjedzenie kolejnego dania wiąże się z pojawieniem się kolejnych stresorów. W konsekwencji często jest tak, że zestresowany człowiek wykształca nawyk objadania się. Takie osoby wyjątkowo często kierują się w stronę słodyczy.

Dieta, która jest pomocna w obniżeniu kortyzolu, to ta zawierająca małe ilości węglowodanów. Jeśli chcesz zmienić nawyki żywieniowe na zdrowsze, a łatwo poddajesz się, podejdź do tematu powoli. Na spokojnie. Co jeszcze pomoże na obniżenie kortyzolu? Ogranicz spożycie kofeiny, którą wypijasz w kawie. Możesz przerzucić się na kawę zieloną. Zmniejsza ciśnienie tętnicze krwi oraz obniża poziom kortyzolu.

Krótkotrwałe działanie kortyzolu jest pozytywne i mobilizujące dla zdrowego człowieka. Problemem staje się kortyzol podwyższony. Objawy zaobserwujesz dość łatwo, jeśli uważnie śledzisz zmiany zachodzące w swoim organizmie oraz zwracasz uwagę na ogólne samopoczucie.

Pamiętaj, że zdrowie masz tylko jedno. Zadbaj o nie w sposób holistyczny. Dobry sen, odżywcza dieta, unikanie stresu. Dopasuj odpowiadającą ci lekką aktywność fizyczną, dobrze się nawadniaj i regeneruj się tak często, jak to tylko możliwe.

Autorka: Ewa Doniec