W czym jest gluten? I kto powinien go unikać?

Sklepowe półki ze zdrową żywnością obfitują w produkty oznaczone jako „bezglutenowe”. Ponadto coraz częściej o „niezdrowym” glutenie można usłyszeć w telewizji. Czy jednak to naprawdę coś szkodliwego? W czym jest gluten i kto powinien go unikać? Na te pytania znajdziesz odpowiedź w tym artykule.

Bezglutenowe pieczywo, ciastka, a nawet pizza. Produkty pozbawione glutenu są obecnie bardzo popularne; można spotkać je zarówno w sklepach, jak i w menu wielu restauracji. Czy jednak rezygnacja z glutenu ma sens w każdym przypadku? Okazuje się, że niektórzy wcale nie muszą się go obawiać. Dowiedz się, czym jest gluten i w jakich sytuacjach należy rozważyć jego odstawienie.

Czym jest i w czym znajduje się gluten?

Gluten to mieszanina białek (gliadyny, gluteniny) pochodzenia zbożowego. Znajduje się w życie, jęczmieniu, owsie i pszenicy. Nie posiada żadnych znaczących właściwości odżywczych; produkty mączne zawdzięczają mu jedynie specyficzną strukturę, a wyroby z nich kleistość. To właśnie dzięki glutenowi wyrabiane ciasto jest elastyczne i ciągnące, a świeżo wypieczone bułeczki: miękkie i puszyste.

Dla w pełni zdrowego człowieka gluten jest substancją całkowicie obojętną – nie wywołuje żadnych negatywnych ani pozytywnych skutków. Zdarza się jednak, że organizm nie toleruje glutenu, manifestując to przede wszystkim poprzez objawy ze strony układu pokarmowego.

Nietolerancja glutenu – rodzaje

Przyjęło się, że każda zła reakcja na gluten nazywana jest alergią. To błąd, ponieważ powodów nietolerancji białka zbożowego może być więcej. Choć każdy przypadek objawia się podobnie, ich przyczyny są inne.

• Celiakia

  To odpowiedź układu odpornościowego na białka zbożowe. Celiakia ma podłoże genetyczne i najczęściej pojawia się pomiędzy 30. a 50. rokiem życia. Częściej chorują na nią kobiety.

  Do objawów celiakii, pojawiających się po spożyciu produktów z glutenem, zaliczamy:

• bóle brzucha,
• wzdęcia,
• biegunki i zaparcia,
• wymioty,
• wysypki i świąd skóry.

Celiakii nie wolno bagatelizować; chorujące na nią osoby są znacznie bardziej narażone na cukrzycę typu I, a także problemy z tarczycą. Osoba, która pomimo celiakii spożywa gluten, naraża swoje jelita na wyniszczenie. Choroba diagnozowana jest poprzez testy z krwi i badania endoskopowe.

• Nadwrażliwość na gluten

  Nadwrażliwość na gluten objawia się bardzo podobnie, jak celiakia. Jej objawy bywają bardzo uciążliwe, a stałe spożywanie zbóż może prowadzić do pogorszenia stanu flory bakteryjnej jelit. Mimo to, w testach z krwi nie występują przeciwciała typowe dla celiakii. Chorzy nie są również szczególnie narażeni na rozwój cukrzycy.

• Alergia na gluten

  Ostatnim stanem nietolerancji glutenu jest alergia, dająca bardzo zróżnicowane objawy. U niektórych osób mogą ograniczać się one wyłącznie do lekkich wzdęć; inne z kolei mogą borykać się z bardziej uporczywymi problemami. W alergii na gluten reakcja może pojawić się zarówno natychmiast po spożyciu zbóż, jak i dopiero na kolejny dzień. Jelita osoby uczulonej pozostają natomiast w dobrym stanie.

Gdzie występuje gluten? Lista produktów

Gluten może być obecny praktycznie we wszystkich produktach zbożowego, lecz nie tylko. W przemyśle spożywczym wykorzystuje się go po to, by nadać żywności specyficzną, gęstą konsystencję. Jeśli z jakichś przyczyn nie możesz jeść glutenu, powinieneś unikać produktów z poniższej listy:

• mąka (pszenna, jęczmienna, żytnia),
• makarony pszenne, żytnie,
• płatki na bazie zbóż,
• kasze (manna, kuskus, pęczak),
• wyroby cukiernicze (ciastka, drożdżówki, rogaliki),
• pieczywo,
• piwo,
• niektóre słodycze (głównie ciastka, herbatniki),
• produkty wysoko przetworzone,
• kawa zbożowa.

W czym jest gluten? „Podstępne” produkty

Osoby nietolerujące glutenu powinny wyrobić w sobie nawyk studiowania etykiet. Zdarza się, że białko zbożowe zostało dodane do niepozornego produktu np. po to, by poprawić jego konsystencję. Gluten może być obecny w niektórych wędlinach, przyprawach, sosach czy konserwach.

Pod tymi nazwami należy szukać glutenu w składzie produktu:

• hydrolizowane białko roślinne,
• białko roślinne,
• syrop słodowy,
• dekstryna,
• syrop ryżowy,
• skrobia żelowana,
• aromat sodowy,
• barwnik karmelowy,
• dekstryna.

Gluten – w jakich produktach go nie ma?

Jak widzisz, przekąsek zawierających gluten jest całkiem sporo. Jeśli białko zbożowe ci nie służy, warto z niego zrezygnować na rzecz innych produktów. Na szczęście, zdrowej żywności bezglutenowej jest całkiem sporo. Osoby z nietolerancją glutenu mogą bez obaw jeść m.in.:

• mąkę ze zbóż bezglutenowych (z prosa, gryki), jak również wszelkie wykonane z nich przetwory,
• kukurydzę i wszelkie jej pochodne (skrobię, popcorn itp.),
• ryż pod wszelkimi postaciami,
• warzywa i owoce,
• mięso, ryby,
• produkty mleczne,
• wypieki na bazie mąki ziemniaczanej,
• produkty sojowe.

Warto zainteresować się ofertą gotowych produktów bezglutenowych, wśród których można znaleźć wiele ciekawych odpowiedników przekąsek, o których nietolerujący glutenu muszą zapomnieć. Obecnie bez problemu zakupisz bezglutenowy makaron, słodycze, a nawet pieczywo.

Niemniej jednak, nie warto popadać w przesadę: produkty z działu „zdrowa żywność” bywają drogie. O wiele lepszym rozwiązaniem okaże się samodzielne przygotowywanie dań i deserów bez grama glutenu.

W czym występuje gluten? Podsumowanie

Gluten to białko występujące w pszenicy, jęczmieniu, życie oraz owsie. Zawierają go wszelkie produkty, które przygotowano na bazie mąk z tych właśnie zbóż. Jeśli zauważyłeś, że po zjedzeniu mącznych potraw czujesz się źle, warto porozmawiać z lekarzem i wykonać badania w kierunku nietolerancji glutenu. Rezygnacja z niego nie musi wiązać się z nudną dietą. Pamiętaj także, że gluten dla osób zdrowych jest całkowicie obojętny: nie trzeba z niego rezygnować!