Tran: jakie ma właściwości i kiedy suplementować?

Któż z nas chociaż raz nie skrzywił się na brzmienie słowa „tran”? Niepotrzebnie, ponieważ pod specyficznym smakiem oleju kryje się prawdziwe prozdrowotne bogactwo. Co tak właściwie? Jakie tran ma właściwości? Na co pomaga? Kiedy jednak lepiej nie brać tranu? Na te i wiele innych pytań szukajcie odpowiedzi w dalszej części poradnika.

Co to jest tran?

Tran jest skoncentrowanym tłuszczem pozyskiwanym z wątroby ryb z rodziny dorszowatych. Co ciekawe, chociaż podobny olej pozyskuje się z wątroby rekina, nazwanie go tranem nie jest do końca poprawne, ponieważ ma on inne właściwości niż olej z wątroby dorsza.

Tran z dorsza jest bogaty w nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 (takie jak np. kwas eikozapentaenowy (EPA) i dokozaheksaenowy (DHA)) oraz omega-6 (jak np. kwas linolowy). Tran to także cenne źródło witamin D, A oraz E.

Właściwości tranu

W przeszłości tran wykorzystywany był m.in. jako uzupełnienie pożywienia dla ludzi i zwierząt oraz jako substancja do lamp oliwnych. Jego korzystne właściwości dla zdrowia zostały odkryte dopiero z czasem. Pierwsze próby leczenia tranem podjęto w XVI w. jako maść na zwyrodnienie stawów, jednak taki sposób aplikacji nie przyniósł oczekiwanych rezultatów. Dopiero w połowie XX wieku tran został lepiej przebadany pod kątem jego wpływu na zdrowie.

Jakie są zatem właściwości tranu? Ze względu na dużą zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych ma on pozytywny wpływ na układ naczyniowo-krwionośny. Podnosi poziom dobrego cholesterolu (HDL), obniża natomiast poziom złego (LDL). Tym samym jest skuteczny w przeciwdziałaniu miażdżycy, zakrzepom i nadciśnieniu tętniczemu.

Tran ma również pozytywny wpływ na układ kostny. Witamina D, którą olej z wątroby dorsza zawiera w dużych ilościach, ułatwia wchłanianie wapnia, dzięki czemu szkielet staje się bardziej odporny na wszelkiego rodzaju złamania i choroby. Wspomaga m.in. leczenie krzywicy u dzieci oraz przeciwdziała osteoporozie w starszym wieku.

Nie można zapomnieć również o tym, jak korzystnie tran działa na odporność. Szczególnie ważna jest jego suplementacja w okresie jesienno-zimowym, kiedy to w naszym klimacie jesteśmy praktycznie pozbawieni słońca.

Olej z wątroby dorsza poprawia również koncentrację, dlatego zalecany jest przy wzmożonym wysiłku umysłowym (np. przy nauce do egzaminów).

Ze względu na wysoki poziom witaminy A tran może również pozytywnie wpływać na wzrok. Ponadto pomaga także poprawić stan skóry. Ze względu na wysokie stężenie nienasyconych kwasów tłuszczowych, pomaga w walce z suchością skóry i łuszczycą.

Dla kogo tran?

Ze względu na pozytywny wpływ tranu na szkielet, jest on wskazany dla dzieci i młodzieży w okresie dojrzewania.

Tran nadaje się dla wszystkich (o ile nie ma wyraźnych przeciwskazań, o których mowa poniżej) w okresie jesienno-zimowym, kiedy to spada odporność i łatwiej o przeziębienie lub grypę. Olej z wątroby dorsza jest także wskazany dla osób „zabieganych”, zestresowanych, pracujących umysłowo, palących lub lubiących alkohol.

Tran – przeciwwskazania

Nie polecamy suplementacji tranu na „własną rękę” – o jego włączeniu do codziennej diety powinien zadecydować lekarz. Tylko on będzie w stanie wychwycić ewentualne przeciwskazania lub, jeśli takie nie wystąpią, dobrać odpowiednią dawkę. Należy bowiem pamiętać, że przyjmowanie tranu może wiązać się również z negatywnymi skutkami, a te potrafią być dotkliwe. Brak apetytu, wzrost wagi czy częste bóle głowy to jedne z tych „łagodniejszych” objawów nieprawidłowej lub niepotrzebnej suplementacji. Inne to zaburzenia neurologiczne, powiększenie śledziony oraz wątroby.

Niestety, nie zawsze jest wskazana suplementacja tranu. Powstrzymać się od niej powinny osoby, które przyjmują już inne preparaty zawierające witaminę D, A lub E, ponieważ łatwo wtedy o ich przedawkowanie, co jest niebezpieczne dla zdrowia. Również kobiety w ciąży raczej powinny unikać tranu, a jeśli naprawdę bardzo im zależy na jego suplementacji, powinny robić to pod ścisłą kontrolą lekarza.

Przeciwskazaniem do przyjmowania tranu jest także kamica nerkowa oraz przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych.

Jaki tran jest lepszy – w kapsułkach czy w płynie?

Jak wybrać najlepszy tran? Przy wyborze odpowiedniego suplementu należy kierować się tym, jakie ma stężenie kwasów DHA i EPA: im wyższe, tym oczywiście lepsze. Często te o wysokiej zawartości są droższe od tych z niskim stężeniem DHA i EPA, są jednak skuteczniejsze.

Olej z wątroby dorsza zazwyczaj występuje w formie płynu lub kapsułek. Czy ma znaczenie, którą z nich się wybierze? Okazuje się, że trochę tak. Tran w postaci kapsułek wolniej się utlenia, dzięki czemu przez dłuższy czas zachowa swoje właściwości. Kapsułki poza tym pozbawione są smaku i zapachu, stąd jeśli ktoś nie przepada za specyficznym smakiem oleju z wątroby dorsza, powinien się zdecydować na taką formę.

Tran w postaci płynnej ma specyficzny, rybi posmak, jednak jest nieco lepiej wchłaniany przez organizm. Taka forma polecana jest przede wszystkim osobom mającym problem z przełykaniem lub małym dzieciom. Warto również pamiętać, że płynny olej z wątroby dorsza po otwarciu powinien być przechowywany w lodówce i spożyty w ciągu dwóch miesięcy – po tym czasie traci większość swoich właściwości.

Na rynku dostępne są również wersje smakowe tranu – np. w formie owocowych żelek. Tutaj należy kierować się już osobistymi preferencjami smakowymi.

Tran – rano czy wieczorem? Jak dawkować?

Wiele osób zastanawia się również, w jaki sposób i kiedy dawkować tran. Jeśli chodzi o dawkowanie, najlepiej oczywiście szukać odpowiedniej informacji na wybranym suplemencie lub poradzić się lekarza lub farmaceuty. W przypadku, gdy takich danych nie znajdziemy, najlepiej łykać dwie kapsułki dwa razy dziennie lub wypijać jedną łyżeczkę raz dziennie. Nie ma większego znaczenia, czy podaje się tran rano, czy wieczorem, warto jednak pamiętać, że szczególnie płynny zwiększa prawdopodobieństwo „odbijania się” rybim smakiem. Ważniejszy jest moment podania – olej z wątroby dorsza najlepiej jest suplementować podczas posiłków.