Celiakia: przyczyny, objawy i leczenie uczulenia na gluten

W ostatnich latach coraz głośniej mówi się o celiakii – chorobie trzewnej, która zgodnie ze statystykami, dotyka przynajmniej 1% całej populacji. Oczywiście, nie wszystkie przypadki są diagnozowane, dlatego można przypuszczać, że chorych jest o wiele więcej. Czym tak właściwie jest celiakia, jakie są jej przyczyny i objawy oraz jak wygląda leczenie choroby trzewnej? Na te i inne pytania odpowiadamy w tym artykule.

Celiakia – co to?

Zacznijmy od sprawdzenia, czym tak właściwie jest celiakia. Co to? To choroba trzewna o charakterze autoimmunologicznym i genetycznym. Oznacza to, że jest dziedziczna. A na czym tak właściwie polega? Układ odpornościowy reaguje w nieprawidłowy sposób na białko zawarte w zbożach, czyli gluten, w wyniku czego atakuje własne tkanki, głównie te w jelicie cienkim.

W wyniku reakcji autoimmunologicznej pojawiają się uszkodzenia i stan zapalny w jelicie cienkim, do których w niedługim czasie dołącza zanik kosmków jelitowych. Malutkie wypustki zwiększają zdolność organizmu do wchłaniania substancji odżywczych. Z tego powodu wiele osób chorujących na celiakię ma problemy z niedoborami.

Co istotne, celiakia nie występuje wyłącznie u dzieci. Coraz częściej diagnozuje się ją u dorosłych, zazwyczaj po 20. roku życia.

Celiakia – przyczyny

Celiakia ma różne przyczyny, przy czym to czynniki genetyczne są tu najważniejsze. Aby na nią zachorować, konieczna jest mutacja genów HLA (genotypów HLA-DQ2 lub HLA-DQ8). Jednak nie u wszystkich ze wspomnianą mutacją diagnozuje się chorobę trzewną. Jak to możliwe? Na zachorowanie na celiakię wpływają również czynniki środowiskowe i immunologiczne. Stąd też bardzo często współistnieje ona z łuszczycą, zaburzeniami tarczycy czy cukrzycą typu I.

Celiakia – objawy

Po czym można poznać, że problemy ze strony układu pokarmowego to właśnie celiakia? Jej objawy obejmują przede wszystkim:

• bóle brzucha, 
• biegunki o charakterze wodnistym albo tłuszczowym, 
• zaparcia, 
• spadek masy ciała, 
• wzdęcia.

Jak się okazuje – objawy celiakii obejmują nie tylko układ pokarmowy. Równie często pojawia się anemia, migreny, problemy z koncentracją czy niedobór witaminy D. Dodatkowo niektórzy chorzy mają problem z nawracającymi aftami, zespołem przewlekłego zmęczenia, atopowym zapaleniem skóry

Warto również pamiętać, że celiakia może objawiać się problemami z płodnością, obniżonym libido, zaburzeniami miesiączkowania, a nawet poronieniami.

Celiakia – diagnostyka. Jakie badania wykonać, aby potwierdzić uczulenie na gluten?

Przede wszystkim jakiekolwiek problemy ze strony układu pokarmowego, zwłaszcza jeśli utrzymują się przez dłuższy czas, powinny zostać skonsultowane ze specjalistą. Wskazaniem do rozpoczęcia diagnostyki pod kątem celiakii są biegunki i wzdęcia pojawiające się po spożyciu produktów spożywczych zawierających gluten (pszenicę, żyto, jęczmień i owies).

Lekarz na samym początku przeprowadzi wywiad i sprawdzi, czy występują objawy kliniczne. Kolejnym krokiem są badania krwi, genetyczne i histopatologiczne.

Badanie krwi

U osób, u których podejrzewa się celiakię, diagnostyka wymaga przeprowadzenia badań serologicznych – na początek jest to całkowity poziom przeciwciał IgA oraz tTG IgA (transglutaminaza tkankowa). Aby jednak wyniki pomogły w postawieniu prawidłowej diagnozy, konieczne jest spożywanie glutenu. Jeśli jesteś już na diecie bezglutenowej, to przed badaniem należy ponownie włączyć go do diety, najlepiej na przynajmniej miesiąc.

Chorzy, u których przeciwciała IgA są obniżone, powinni wykonać kolejne badania serologiczne – DGP IgG (deamidowana gliadyna), tTG IgG oraz EmA IgG (endomysium mięśni gładkich).

Badanie genetyczne

Diagnostyka celiakii obejmuje także badanie genetyczne – sprawdzenie obecności genotypów HLA-DQ2 lub HLA-DQ8, które występują wyłącznie u chorych na celiakię. Co istotne, pozytywny wynik nie wiąże się z automatyczną diagnozą choroby trzewnej, a jedynie pokazuje, że masz predyspozycje genetyczne do zachorowania na celiakię.

Inaczej jest w przypadku wyniku negatywnego. Brak obecności genotypów HLA-DQ2 lub HLA-DQ8 całkowicie wyklucza celiakię.

Badanie histopatologiczne

Obawiasz się, że za problemami trawiennymi stoi celiakia i nie wiesz, jakie inne badania wykonać? Specjalista może skierować cię na badanie histopatologiczne jelita cienkiego (wycinków błony śluzowej).

Jak wygląda leczenie celiakii?

Niestety, celiakia jest chorobą przewlekłą, a jej leczenie polega głównie na stosowaniu diety bezglutenowej, czyli eliminacyjnej. Tylko w ten sposób można ochronić organizm przed atakowaniem własnych tkanek, a co za tym idzie – przed nieprzyjemnymi objawami. Należy jednak pamiętać, że dieta nie leczy celiakii.

W zależności od wyników krwi niektórzy pacjenci muszą suplementować witaminy A, B, D lub K, kwas foliowy oraz żelazo.

Dieta w celiakii – co jeść, jeśli masz uczulenie na gluten?

Skoro dieta w celiakii jest tak ważna, to co jeść? Najlepiej zacząć od produktów, które zawierają gluten i powinny zostać raz na zawsze wyeliminowane z twojego codziennego jadłospisu. Znajdziesz go we wszystkim zawierającym pszenicę, żyto, owies i jęczmień – mące, pieczywie, płatkach i otrębach, makaronach, kaszach czy bułce tartej. Podobnie jest w przypadku proszku do pieczenia, pyz, dań błyskawicznych, a nawet słodyczy i słonych przekąsek.

W celiakii możesz za to jeść:

• pieczywo bezglutenowe (ryżowe, kukurydziane, gryczane), 
• kaszę gryczaną,
• ryż, 
• wafle ryżowe i kukurydziane, 
• makaron kukurydziany, ryżowy, gryczany, 
• amarantus, 
• komosę ryżową,
• warzywa i owoce, 
• mięso, 
• nabiał (większość produktów z tej kategorii nie zawiera glutenu), 
• produkty oznaczone jako bezglutenowe.